Tuesday, November 30, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for December 1, 2010

                Huboan sa kahayag

 

        Unsa bay tan-aw sa Estados Unidos sa pag-ulbo sa Hello Garci scandal niadtong 2005?  Tinuod bang nahibawo sila sa giingong panagsulti nilang kanhi presidente Gloria Arroyo ug kanhi Comelec commissioner Virgilio Garcillano sa wa pamabisto ang higanteng maniobra sa piniliayng presidensiyal niadtong 2004?  Giunsa ba gyod ni Arroyo pagbaraw ang sibaw nga mga awhag sa iyang resignasyon gikan sa mga sakop sa iyang gabinete, ni anhing presidente Cory Aquino ug sa ubang nagpakabana nga mga sektor?

        Tinuod bang gikan sa US ang kasayuran sa kabtangan sa mga Arroyo sa San Francisco?  May papel bang US sa pagbalik sa Tokyo sa ayroplanong gisakyan sa magtiayong Arroyo sa Tokyo para Hawaii?

-o0o-

        Pipila, kon di man tanan, ning mga pangutana mahimong matubag kon mapagawas na ang unod sa 1,760 ka mga dokumento gikan sa US Embassy sa Manila nga nahipos sa WikiLeaks.  Ang online whistleblower nipahibawo nga nahuptan nila ang 250,000 ka diplomatic cables nga gipada sa mga embahada sa US sa tibuok kalibotan sa niaging 44 ka tuig.

        Ang duha ka labing sayong dokumento gipada gikan sa Manila niadtong Hulyo 19, 1994 (panahon ni kanhi presidente Fidel Ramos) ug Nobyembre 21, 2001 (napu ka buwan human nipuli si Arroyo sa Malakanyang).  Ang nahibiling 1,758 ka dokumento gipada sugod niadtong Enero 2005 hangtod sa Pebrero karong tuiga.

-o0o-

        "Unclassified" ang kinabag-an sa mga dokumento nga gipada sa US Embassy sa Manila.  Sa ato pa, di sekreto.  Ang mga press release nga gi-email sa US Embassy nako pulos gimarkahan og "unclassified."

        Apan duna say 749 nga "classified" nga mga dokumento ug 65 nga "secret."  Pila ka adlaw sa wa pa mogawas ang mga dokumento, gipanawgan na sa US ang nahisgutang mga opisyal sa Pilipinas.  Gawas nilang Ramos ug Arroyo, kinsa pa kaha ang uban nilang gitawgan?  Ug kinsa kaha nila ang wa na karoy tarung nga kinatulgan?

-o0o-

        Kadudahan ang tinuod nga kapuslanan sa mga dokumento nga nahipos sa WikiLeaks, ang online whistleblower nga nitingob sa iyang panahon pagbisto sa sekretong mga dokumento.  Pipila sa nanggawas nga mga dokumento mga paniid lang sa mga embahador ug di gyod opisyal nga baruganan sa Amerikanhong kagamhanan.  Ambot may sukaranan ba ang pagpasaka og mga kaso batok sa tinagoang mga transaksiyon base sa mga dokumento.

        Usa sa kapuslanan sa pagbisto sa mga dokumento mao ang paghatag og kahigayonan sa katawhan paglili unsay gihimo sa labing gamhanan nga mga opisyal sa kanasuran sa mga higayon nga gipakaingon nila nga way nagtan-aw.  Nga hinaot magsilbing pasidaan sa mga opisyal nga padayong nagpuyo sa kangitngit.  Nga inihap na lang ang mga adlaw sa di pa sila maapsan, ug mahuboan, sa kahayag.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Sunday, November 28, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 30, 2010

Bayad sa kanta

Ubos sa balaod, kon kompositor o magsusuwat ka og kanta, duna kay katungod pagpaningil og bayad sa tanang mopatokar sa imong awit:  Sa direktang mamalit sa imong CDs, mga estasyon sa radyo ug telebisyon nga mosibya sa imong awit, mga pelikula nga moggamit sa imong awit ug bisan sa videoke shops, mga kan-anan, mga buhatan, mga tindahan, mga pamasaherong sakyanan ug ubang publikong mga dapit nga mopatokar sa imong awit.
Sa ato pa, kon mosikat ang imong awit, labi na kon mahimoan og pelikula, mahimo ka nang maghayanghayang nga magpaabot sa royalties.  Nga, agad sa lahutay ug gidaghanon sa mosikat nimong mga kanta, mahimong kasandigan hangtod sa imong mga apo.

-o0o-

Apan nganong masulub-on man ang kinabuhi sa labing bantogan natong mga kompositor ug mga magsusuwat og kanta?  Kini tungod kay sa karaang panahon, mga recording companies maoy hawod.  Sila ray magbuot pilay ihatag nga bahin, kon duna man, ngadto sa kabos ug way alamag nga mga nagmugna sa mga awit.

Usa sa nakapaulbo ni kanhi kongresista Jose "Sir Dodong" Gullas ug nakaaghat niya paghimog sa tinuig nga "Halad sa Sugbuanong Kanta" mao ang nahitabo sa "Kasadya Ning Taknaa" ni Vicente Rubi.  Gawas nga wa bayri sa minilyon ka pesos nga royalties, gipapas pa gyong ngan ni Rubi isip kompositor sa Tinagalog nga "Ang Pasko ay Sumapit."

-o0o-

Karon, mas nakaamgo na ang mga kompositor ug mga magsusuwat og mga awit sa ilang mga katungod.  Apan makaato ba sila pagpaminaw sa tanang sibyaanan, pelikula, kan-anan, tindahan, buhatan, videoke ug sakyanan nga mopatokar sa iyang mga kanta?  Kon makatsamba man, may kuwarta, katakos ug panahon bang mokiha ug maningil sa mga nakalapas sa ilang katungod?
Lisod.  Kon mag-iyahay sila.  Apan kon magkahugpong ang mga kompositor ug mga magsusuwat, mas kapanalipdan ang ilang mga katungod gikan sa mga kawatan ug mga pirata.  Nga maoy labing dakong gimbuhaton ug kapuslanan sa Filscap (Filipino Society of Composers, Authors and Publishers).

-o0o-

Ang Filscap, isip sakop sa kalibotanong kahugpongan nga Cisac (International Confederation of Societies of Authors and Composers) nga nagbase sa Paris, giila sa tibuok kalibotan nga maoy opisyal nga music copyright society sa Pilipinas.
Pagkakaron, ang Filscap dunay kapin sa 784 ka mga sakop nga naglakip nilang Constancio C. De Guzman, Simplicio Suarez, Lucrecia Kasilag, Levi Celerio, Tito Arevalo, Josefino Cenizal, Restie Umali, George Canseco, Lucio San Pedro, Ernani Cuenco, Ryan Cayabyab, Willy Cruz, Jose Mari Chan, Jim Paredes, Danny Javier, Rey Valera, Tito Sotto, Mon del Rosario, Vehnee Saturno and Professor Felipe P. De Leon.  Padayong nag-imbentaryo ang Filscap sa mga kanta sa ilang mga sakop, naningil sa mga niggamit sa mga kanta ug nipatuman sa nauyonan nga paagi pagbahinbahin sa ilang kita.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Saturday, November 27, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 29, 2010

KBP Music Fest

Sa usa ka pamilok, mahimong masulbad ang mosunod nga higanteng mga suliran:  Ang pagpalambo sa musikang Pinoy di lang dinhi sa Pilipinas kon dili hasta sa ubang kanasuran sa kalibotan; ang pagpanalipod sa interes sa Pinoy nga mga kompositor ug mga mag-aawit; ug pagtampo sa mga sibyaanan sa radyo sa pagpalambo sa Pinoy nga kultura.
Kini kon magmalampuson ang makasaysayanon nga panaghugpong sa mga haligi sa mga industriya sa musika ug pagpanibya.  Ang pagtinabangay sa CLICK Music Portal Philippines, Inc., Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) ug Filipino Composers Development Cooperative (FILCOMDEC) masuwayan sa labing una ug labing ambisyuso nilang proyekto:  Ang KBP Pop Music Festival.

-o0o-

Nagsugod na ron ang paghukngay sa kaliboan ka entries nga nakaabot sa deadline niadtong Nobyembre 15.  Ang 500 ka entries nga mapilian garantisado nang matokar sa mga sibyaanan nga sakop sa KBP.  Nga ning higayona makaangkon na og bag-ong insentibo--ang matag sibyaanan dunay bahin sa halin sa mga awit nga ilang ipatokar sa kahanginan.
Ang tanang 500 ka semifinalists ug bisan ang ubang mga awit nga wa mapilii i-upload sa website sa Click (http://www.clickmusic.com.ph/).  Diin mapalit ug ma-download ang mga awit sa mga tigpaminaw sa mga sibyaanan.  Nga hatagan og managlahing code o magbutang og button sa Click sa ilang websites aron masubay pilay tukma nilang bahin sa halin.

-o0o-

Usa sa mga tigpasiugda mao si Mon del Rosario, ang bantogang kompositor sa "Sino Ang Baliw" ug "Isang Linggong Pag-ibig."  Niangkon siya nga wa silang kahibawo unsay sangpotanan sa proyekto.  Apan karon pa lang may sulbad na sila sa nalantawang nang daan nga mga suliran:
  • Di ang tanang 500 ka semifinalists ang mapatokar sa mga sibyaanan, busa maghimo sila og 30 segundos nga plugs sa ubang mga awit aron mabatian sab sila; ug
  • Mahimong kapasanginlang mga sibyaanan nga magmugna og bag-ong payola, apan ang kalainan mao nga way itago kay ipahibawo kinsay makabahin hangtod sa kataposang usa ka dako sa halin sa mga awit.

-o0o-

Maapektahan bang kaligdong sa pag-umol sa mga programa sa radyo tungod sa kaibog nga makabahin sa dakong halin sa mga awit?  Mahimo.  Apan sa kapulihay, ang mga tigpaminaw maoy magbuot.  Di kapatuyang ang mga sibyaanan pag-promote sa mga awit nga way halin.  Kay seguro silang biyaan sa mga tigpaminaw.
Tungod sa KBP Pop Music Festival, ang katawhan makapaminaw na sa mga awit nga Pop; Rock/Alternative; Country Ballad; R&B; Gospel/Inspirational/Christmas; Folk/Acoustic; Latin; Instrumental; Jazz; Hip-Hop/Rap; Children; World/Ethnic; Dance/Electronica; ug Novelty/Comedy.  Sa kataposan, may kagawasan na gyod sila pagpili:  Hatagan bag higayon ang lokal nga mga awit?; o padayong magyangu-yango sa hinimo sa mga langyaw?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Friday, November 26, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 28, 2010

Bugkos sa Pinoy

Dunay duha ka buwag nga bag-ong mga pagtuon nga pulos nisuway pagsukod sa pag-ila sa mga Pilipinhon sa ilang kaugalingon, pinasikad sa managlahi nga mga panghitabo, nga niresulta sa managlahi nga panglantaw:
  • Usa ka pagtuon nakakaplag nga mapagarbuhon kaayo ang mga Pinoy nga moangkon nga Pilipino sila matag daog ni Manny Pacquiao batok sa langyaw nga mga boksidor; ug
  • Laing pagtuon nakakaplag nga maglisod ang mga Pinoy pag-ila sa ilang kaugalngon nga Pilipino pagkahuman sa kamatayon sa lokal ug langyawng mga bihag human sa duguon nga hostage crisis sa Luneta niadtong Agosto.

-o0o-

Gipasabot sa mga tigpasiugda nga ang ilang mga pagtuon kuwang pa aron mamahimong makiangayon nga sukaranan sa pagsusi unsay gyoy tinuoray nga pagtan-aw sa mga Pinoy sa ilang kaugalingon.  Gikinahanglan pa ang dugang, mas lapad ug mas lawom nga mga pagtuon una mapatin-aw kining maong higanteng kalibog.
Apan ang duha ka pagtuon igo lang nidason sa atong inadlaw nga mga kasinatian.  May Pinoy gani nga mosikat sa ubang kanasuran, mobukad ang atong atay ug motuyhakaw ang atong garbo paggakos nila.  Apan may Pinoy gani nga magpakauwaw, labi na kon mabantang sa tibuok kalibotan, di ta ganahan nga moila niya.  Tokar-tokar ba diay ang atong pagka Pinoy?  Mao ba ni hinungdan nga hangtod karon lisod kaayo tang hiusahon?

-o0o-

Ambot kanus-a ni nagsugod:  Sa ato pa bang nag-iyahay nga katiguwangan?  O sa panahon na, ug gipasamotan na lang, sa pagpangulipon sa mga langyaw?  Ang mga Katsila, Amerikanhon ug Hapones pulos nisabong nato.  Aron mag-unay ug magkatibuwaag.  Inay maghugpong sa pagpalingkawas sa atong kaugalingon.
Ang atong katiguwangan wa mosagop sa kamatuoran nga usa ta ka nasud ug katawhan.  Hangtod nakaamgo sa bugkos sa atong kaliwat silang Jose Rizal ug Sultan Kudarat.  Apan way naminaw ni Rizal (Si Andres Bonifacio niila sa iyang rebolusyon nga ila sa Katagalogan).  Ug si Kudarat, samtang nagmalampuson pagpabiling gawasnon sa iyang teritoryo sa Mindanao, nigamit sa panaghiusa pag-umol og business model nga gisunod sa Abu Sayyaf.

-o0o-

Kanus-a makaamgo ang mga Pinoy nga managsama ang bulok sa atong panit, nga puno sa kamabayanihon ang atong kasaysayan ug nga wa tay di mahimo kon magkahiusa lang?  Kanus-a ta mohunong pagpaburot sa pipila ka mga butang nga makapaaway, ug mosugod pagpalambo sa mas daghang mga butang nga makahugpong, sa mga Sugbuanon, Tagalog, Ilonggo, Tausug, Ilokano, Bol-anon, Waray ug uban natong kaliwat?
Daotang balita alang sa mga politiko nga nagdahom nga ilang mapadayon ang maniobra sa mga langyaw pagbuak-buak sa atong katiguwangan:  Natilawan na natong garbo sa panaghiusa, bisan unsa kadaklit, sa mga rebolusyon sa Edsa, mga kadaogan nilang Pacquiao ug ubang bantogang mga Pinoy; ug kining hiniusang kasinatian mas gamhanan ug malungtaron kay wali nilang Rizal ug Kudarat.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 27, 2010

Global ang local

Human sa upat ka dekada isip usa sa labing dakong haligi sa industriya sa musika, ug pila ka buwan human hingpit nga nabuak ang iyang Apo Hiking Society, si Jim Paredes nipahibawo sa alang niya di malalis nga kamatuoran:  Malampuson nga makasud sa kalibotanong merkado ang musikang Pinoy kon mopatigbabaw sa iyang tinuod nga tingog, bulok ug mensahe.

Matod ni Paredes ang nangaging mga pagsuway sa Pinoy nga mga kompositor ug mga mag-aawit pagsud sa Estados Unidos ug ubang kanasuran napakyas.  Kay ang mga mag-aawit ray Pinoy.  Ang ilang mga awit ug mensahe hinuwaman gikan sa mas naila na nga mga langyaw.

-o0o-

Si Paredes nituki sa kasaysayan sa OPM (Original Pilipino Music) atol sa tigom sa mga representante sa nagkalainlaing sektor nga naglihok sa industriya sa musika--gikan sa pagpangopya nato sa mga Kano niadtong 1960s ug sa pagtumaw ug pagdominar sa OPMs (nga termino ni Danny Javier, kauban ni Paredes sa Apo) sa 1970s ug 1980s, hangtod sa pagbalik na sab natog pangopya sa mga Kano sa 1990s hangtod karon.
Alang ni Paredes duha ra ka awit sa Pilipinas ang nailhan sa tibuok kalibotan:
  • Anak ni Freddie Aguilar (nga gihubad sa nagkalainlaing pinulongan, apan mas gipalabi sa mga langyaw ang orihinal nga Tinagalog); ug
  • Dahil sa Iyo (tungod ni kanhi unang ginang Imelda Marcos, kinsa nakakumbinser sa Lettermen paghimo sa ilang kaugalingong bersiyon).

-o0o-

Gihulagway ni Paredes silang Charice Pempengco, Arnel Pineda ug Lea Salonga, ang tulo ka Pinoy nga mga mag-aawit nga nabantog pag-ayo sa tibuok kalibotan, nga mga "hardware."  Apan di gyod sila tinuod nga sukaranan paghimong kalibotanon sa musikang Pinoy kay igo ra man silang nikanta sa langyawng mga awit.
Ang "software" sa musikang Pinoy, alang ni Paredes, mao ang paggamit sa mga pinulongan sa nagkalainlaing lalawigan sa Pilipinas, tuno ug mensahe nga maghulagway sa adunahan natong kultura ug kasaysayan.  Nga niya pa mas dako og kahigayonan nga maggikan sa mga musikero sa Mindanao.

-o0o-

Giawhag ni Paredes ang mga magsusuwat, mag-aawit, mga sakop sa media ug ubang sektor sa pagsugod na paghiusa sa pagdasig sa katawhan sa paghupot og garbo, pagmahal ug pagpatigbabaw sa ilang kaugalingong kultura, inay pag-umol og mga panagway pinasikad sa ilang gihangad nga mga langyaw.
Nipasabot si Paredes nga mohatag lang og pagtagad ang ubang kanasuran sa mga awit nga Pinoy kon paluyohan sila sa kinabag-an sa katawhang Pilipinhon.  Gitumbok niya ang mga awit sa Korea, Africa ug Latin America nga nisikat lang dihang nabantog na pag-ayo sa mga nasud nga ilang gigikanan.  Nga kasagaran nagpabilin sa ilang orihinal nga titik ug tuno, wa Ininglesa ni ipahaom sa mga estilo nga naandan sa Hollywood o sa Billboard Top 40.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Wednesday, November 24, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 26, 2010

Kaligdong ni Enteng

Si Vicente "Enteng" Romano una nakong nailhan kapin sa usa ka dekada sa wa pa matudlo nga undersecretary sa Department of Tourism.  Siyay usa sa labing unang nagtudlo nako sa daghang mapuslanong mga butang nga mahimo sa internet.  Sama sa pagpalagpot sa usa ka kurakot nga presidente.

Di pa kong kahibawo unsaon pag-access sa internet dihang iyang gilusad ang elagda.com pagtigom og mga pirma pagtangtang ni kanhi presidente Joseph Estrada.  Puwerte nakong lipaya pagkahibawo nga makahimo diay ko pagtampo ug pagdawat og mga artikulo batok ni Erap pinaagi sa akong email account sa ABS-CBN.  Sa wa pang elagda.com, way nakasulti nako nga makapada diay kog email gawas sa kompaniya.

-o0o-

Una nakong gikatagbo si Romano gawas sa internet sa seminar nga iyang giduma pagtudlo namo unsaon pagpatuman ang usa ka proyekto sa gitakda nga panahon, sa way paglapas sa budget, sa paghapsay sa tampo sa mga kawani nga dunay laing mga gimbuhaton, apil nang pagkuwenta sa ilang suholan ug mga benepisyo sa normal nga mga adlaw o kon kinahanglan silang patrabahuon sa holidays o sa weekends.
Nagduka ko sa iyang seminar, apan nangisog ko pagpaila niya, pagpasalamat sa iyang elagda.com ug pagpadayag og pagpaluyo sa bag-o niyang mga kawsa (apil nang pag-awhag sa resignasyon ni kanhi presidente Gloria Arroyo niadtong higayona).

-o0o-

Sunod nakong nakit-an si Romano isip haligi sa Black and White Movement.  Gihangop nako ang hingpit nilang pagpaluyo ni NBN star witness Jun Lozada.  Nabalaka ko pagkakita niya sa telebisyon nga gidakop tungod sa usa sa ilang mga protesta batok ni Arroyo.
Labihan nakong kuganga pagkahibawo karong bag-o nga natudlo diay siya sa DOT.  Dihang gipahibawo sa DOT ang higante nilang kampanya sa Facebook ug ubang social media networks, nakaseguro ko nga si Romano ang usa sa mga tigpasiugda.  Apan wa gyod ko magdahom nga si Romano diay ang utok sa kontrobersiyal nga kampanyang "Pilipinas Kay Ganda."

-o0o-

Wa kong kapangahas og pangutana ni Romano nganong, sa kakusganon niyang niawhag og transparency sa mga pamunoan nilang Erap ug Gloria, napakyas man siya sa pagkonsulta sa hingtungdang mga sektor, suma sa awhag ni Presidente Noynoy Aquino human gipahibawo sa bag-ong slogan.
Dihang gitudlo siya sa gabinete, nahadlok kong mosiwil si Romano.  Maong samtang nasubo ko sa nahitabo niya, nalipay sab nga wa siya managana pag-angkon og responsibilidad sa bulilyaso ug pagbiya sa gabinete.  Napamatud-an na ang kaligdong ni Romano sa internet ug sa kadalanan.  Nabulilyaso sa iyang pagsuway paghupot og gahom.  Maayo na lang nga wa mosunod sa iyang mga opisyal nga iyang gisaway niadto.  Kay mas sayon ug mas madanihon man unta ang pagpaugat ug pagpabaga sa katungdanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Monday, November 22, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 24, 2010

Wa nay dupahay

May igong sukaranan ang buhatan sa Ombudsman sa pagsuspenso nilang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan samtang magpadayon ang imbestigasyon may igo bang sukaranan ang pagpasaka og kasong pagpangawkaw batok nila atubangan sa Sandiganbayan.  Kini aron nga kapanalipdan ang kaligdong sa imbestigasyon ug pagsusi sa tinuod nga mga hinungdan sa paglusot sa nangalisbo nga transaksiyon.
Samtang gihuptan na sa mga imbestigador ang mga dokumento sa pagbayad sa Kapitolyo og dul-an sa P100 milyones alang sa luna nga naa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga City, busa di nang kahilabtan sa mga imbestigahunon, mahimong mahudlat pa ang mga saksi nga maoy labing nasuhito sa eskandalo kon magpabilin ang mga hingtungdan sa gahom.

-o0o-

Kon tinuod nga andam si Garcia sa pag-atubang sa imbestigasyon, ug kon tinuod nga giisip niya ang posibleng pagpasaka og mga kaso nga kahigayonan sa pagpatin-aw sa transaksiyon ug pagpanalipod sa iyang kaugalingon, nganong labihan man niyang sukoa sa mga sakop sa media nga nitaho ug nikomentaryo sa kalamboan?
Nganong di man siyang kadawat sa bantang nga kamatuoran nga samtang nag-usab-usab ang iyang hunahuna gikan sa pagpangayo og pasaylo ngadto sa pagpangugat nga limpiyo ang titulo ug nga kapuslan ang luna bisan naa pa ilawom sa dagat, ang nagpakabana nga Sugbuanong mga magbubuhis hagbay rang nakumbinser nga kinahanglang dunay manubag sa paggasto sa ilang hinagoang buhis sa laktod nga pagpalit sa luna iya nang daan sa kagamhanan.

-o0o-

Nagduda hinuon ko nga ang labing gikasuk-an ni Garcia mao ang implikasyon nga ang kadagkoan sa Ombudsman, di lang ang mayukmok nga graft investigators kon dili apil na silang Visayas Ombudsman Pelagio Apostol ug Ombudsman Merceditas Gutierrez, di na diay mahudlat niya.  Ni mahadlok nga mosusi sa iyang mga binuhatan.
Di mabasol si Garcia kon naghandom nga magpadayon ang katalaw sa Ombudsman niadtong si kanhi presidente Gloria Arroyo pay nagtungkawo sa Malakanyang.  Kanus-a napawong bisan si Assistant Ombudsman Virginia Palanca-Santiago nga nagsusi sa kontrobersiya sa Cebu International Convention Center (CICC) dihang gihudlat siyang Garcia nga ipasuspenso.

-o0o-

Karong nigawas nang resulta sa imbestigasyon sa Baliligate, kanus-a man ipahibawo ngadto sa mga Sugbuanon ang mas unang imbestigasyon sa CICC?  Usa ka tuig nang gisang-at ang mga rekomendasyon sa Visayas Ombudsman ngadto sa buhatan ni Gutierrez.  Nganong wa pa man silay ek hangtod karon?
Si Gutierrez kadudahan pa kon makaako ba pagpasaka sa mga kaso batok ni Arroyo.  Apan imposible na niyang kaduphan ang tanang mga alyado ni Arroyo.  Kay ang bugtong paagi nga makumbinser niya ang mga sakop sa Kongreso nga angay siyang magpabilin sa katungdanan hangtod sa iyang pagretiro sa 2012, ug busa mahimo bang ibasura ang impeachment complaints batok niya, mao ang pagpakita nila nga naghimo siya sa iyang trabaho.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Sunday, November 21, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 22, 2010

        Amnesia sa Baliligate
    Sa iyang labing uwahing panagang sa paggasto sa dul-an sa P100 milyones sa buhis sa mga Sugbuanon alang sa luna sa ilawom sa dagat, si Gobernador Gwen Garcia nipintal sa iyang kaugalingon nga pahoy.  Nga di angayng manginlabot kon ang ubang mga opisyal sa Kapitolyo nga, siya ra say nagtudlo, wa makatuman sa ilang gimbuhaton.
    Apan si Garcia ra say niangkon nga nanghilabot siya.  Mapagarbuhon pa ganing nibalikbalik nga siyay nagpalaslas sa presyo nga gitakda sa appraisal committee alang sa luna sa mga Balili.  Wa hinuon ning kapugong niya pagdupa sa kapakyas sa komitiba pagkahibawo nga dakong bahin sa luna naa ilawom sa dagat.  Pinaagi sa pagpasabot nga ang karaang lagda wa magmando nila paghimo og geodetic survey.

-o0o-

    Sa laktod, ang bag-ong depensa sa Kapitolyo sa Baliligate mao nga ang pagsud sa transaksiyon di atraso ni Garcia.  O ni bisan kinsa.  Kon wa pa kang kabantay, wa na gani himoa ni Garcia ang iyang naandan nga paghan-ok sa kinatibuk-ang eskandalo ngadtong kanhi provincial board member Juan Bolo.
    Gustong Garcia nga kalimtan na sa mga Sugbuanon ang iyang pagpangayo og pasaylo ug pag-angkon og responsibilidad sa nabulilyasong transaksiyon.  Bisan ang titulo sa mga Balili, nga gikanselar na sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) iyang gideklarar nga limpiyo.  Ug bisan ang yuta ilawom sa dagat iya nang giangkon nga mapuslanon.

-o0o-

    Kadudahan pa kon takboyan ba og amnesia ang mga Sugbuanon sa tinuorayng implikasyon sa Baliligate.  Laing lisod papason ni Garcia mao ang kadudahan nga mga sirkumstansiya sa pinalitay:
  • Nganong nituman mang mga sakop sa appraisal committee sa sugo ni Bolo, kinsa wa pa matudlo nga tsirman sa Provincial and Municipal Properties Committee sa PB, pagtakda sa presyo sa luna sa mga Balili kon di pa tinuod ang pangangkon ni Bolo nga si Garcia ang tinuod nga nagsugo niya?; ug
  • Nganong wa man pahibaw-a ang mga sakop sa PB sa taho sa technical working group sa appraisal committee nga dunay fish pond ug katunggan sa luna, nga mao untay di malalis nga mga timaan nga di ni mahimong ibaligya?

-o0o-

Kahibulongan sang gihimo sa appraisal committee nga pagpaburot sa presyo sa luna ngadto sa P610 matag metro cuadrado nga gitanyag sa mga Balili og P256 matag metro cuadrado (nga mas ubos gihapon kaayo kon itandi sa P400 nga maoy nabayran sa Kapitolyo).

Labawng kahibulongan ang pagpalusot sa memorandum of agreement (MOA) ug deed of sale:  Pulos wa moagi sa buhatan ni Provincial Legal Officer Marino Martinquilla; gibayran ang mga Balili bisan wa pang kapakita sa certified true copies sa mga titulo sa luna; ug way ratification sa PB sa MOA nga gipirmahan ni Garcia.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Saturday, November 20, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 21, 2010

        Tulay sa paghiusa

    Mabolo Elementary School--Mao ni usa sa labing dako ug hapsay nga Grand Halad sa Kapamilya sukad mi nagsugod lima ka tuig nang nilabay.  Gisugdan ni namo niadtong Hunyo 2005 sa Plaza Independencia.  Gipahigayon matag Hunyo ug Nobyembre, ikanapu na ni namong Halad.  Nanghipos na samtang nagsuwat ko ini.  Gikapoy nang tanan.  Ang labing dakong kalibogan:  Nganong nakalahutay mi hangtod karon?
    Di sayon ang pagpahigayon sa Halad.  Gawas sa dakong gasto, labihang lisora ang pagtapok sa kaliboan ug usa ka mga pangalagad.  Mas lisod ang pag-atiman ang way kinutoban nga baha sa katawhan nga nagkinahanglan.  Apan may di hitupngan nga katagbaw matag buntog namo sa higanteng mga kakulian.

-o0o-

    May Halad mi sa Plaza Independencia nga nangabasa ming tanan sa uwan.  Mao tong higayona nga gisaaran mi apan wa mahatdi og mga tolda.  Bisan wa mabungkag ang kinabag-an sa katawhan--ang mga pasyente maoy nipayong sa mga doktor ug ang mga kliyente maoy nipayong sa mga abogado aron lang magpadayon ang mga pangalagad--gihasol pag-ayong among konsiyensiya sa among pagpabaya.  Mao nang karon manghangyo gihapon mi og mga tolda apan di na sa usa lang kon dili sa daghan nang mga tinubdan.
    May mga Halad sab nga kuwang kaayong mga tambal.  May mga Halad sab nga daghang tambal apan mga doktor say nagkuwang.  Kay di man gyong kapamugos, mas sayo na ming manghangyo ug mas daghan na ming gihangyo.

-o0o-

    May mga higayon nga natental mi pagpahiyos pag-ayo sa Halad.  Nga pilion na lang namo ang mga pasyente.  Kansang gidaghanon ipasikad na lang sa mga tambal nga matigom.  Apan sa matag higayon, tukbilon ang among tanlag sa paglaom nga mas daghan ang ganahang motabang.  Nga kami ang nagkuwang sa paghatag nila sa tanang kahigayonan pagtabang.
    Maong padayon ming nibukas sa Halad alang sa tanan.  Uban ang hugot nga pangaliya nga di daghan ang mabalibaran, kon di man gyod kaalagaran ang tanan.  Ug sa tanang Halad, ang among pangindahay kanunayng gigantihan.

-o0o-

    Ang tanang kahasol sa pagpangandam, nga kasagaran moabot og pila ka semana kon di man buwan, mahupay inig abli namo sa ganghaan, diin naglumbay nang kaliboan, uban nila nagpaabot sukad pa sa tungang gabii; nga kanunay gyong sundan sa tam-is nga panag-abot sa maikagong mga dagway sa mga mangalagad ug sa mabalak-on apan may pahiyom nga mga panagway sa mga labing tabanganan.
    Nga maoy labing dakong katagbawan ug nga maoy labing kapuslanan sa way hunong nga pagpalad sa Grand Halad sa Kapamilya:  Ang way kakapoy nga pagpalapad sa taytayan sa pagtinabangay nga, bisan sa daklit lang, bisan ubos sa naglingiting nga kainit o sa nagbunok nga uwan, nakabugkos sa tanang hingtungdan, bisan unsay ilang katuyoan pagtambong sa Halad--ang pagtabang o pagpatabang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Tuesday, November 16, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 17, 2010

Gi-binaboy ta       


    Ang pagsud sa mga karneng baboy gikan sa ubang kanasuran gipaabot unta nga makaayo sa mga konsumidor.  Kay may kapilian na man sila.  Di nang kapatuyang ang lokal nga mga negosyante, labi nang pipila nga mapahimuslanon kaayo, sa pagpaburot sa ilang presyo.  Kay ang mga karneng baboy gikan sa ubang kanasuran mas barato pa man.
    Gawas pa, ang pagtugot sa importasyon sa mga karneng baboy obligasyon sa Pilipinas ubos sa World Trade Organization (WTO).  Nga nakatapak sab sa mga buwan nga kuwang ang lokal nga suplay.  Apan ang pagsulbong sa importasyon sa mga karneng baboy sa niaging pito ka buwan nakahulga na hinuon sa lokal nga industriya.  Ug sa kahimsog sa publiko.

-o0o-

    Si Kongresista Angelo Palmones sa Agham Party-list nipasabot nga ubos sa lagda sa Minimum Access Value (MAV), ang makompra nga mga karneng baboy gikan sa ubang kanasuran maggamit lang sa meat processing plants.  Nga maoy dunay tukmang kahimanan pagpreserbar sa kaluwas sa karne.
    Apan ang nahitabo karon mao nga ang mas baratong imported nga mga karneng baboy nibaha na sa kamerkadohan sa Carbon ug ubang bahin sa Sugbo ug sa nasud.  Nga way klarong butanganan.  Nga makabugaw unta sa mga kagaw kon matunaw nang frozen nga mga karne.  Unsa man karoy garantiya nga luwas ang imported nga mga karneng baboy nga gidugokan sa mga konsumidor?

-o0o-

    Ang National Meat Inspection Service (NMIS) mao untay gitugyanan pagbantay sa kaluwas sa mga karne alang sa mga konsumidor.  Apan wa silang kabadlong sa pagbaha sa imported nga mga karneng baboy sa Carbon ug ubang kamerkadohan.  Ang lokal nga mga opisyal sa NMIS nikumpisal pa gani nga wa silay kasayuran mahitungod sa lagda nga nagdili sa pagbaligya sa imported nga mga karneng baboy sa kamerkadohan.

Labawng nagmika ang NMIS pagsusi sa kalidad sa imported nga mga karne nga gipabad-ay lang sa kamerkadohan.  Hangtod pila man ka oras nga makalahutay ang imported nga mga karne sa kamerkadohan sa di pa sudlan og mga kagaw nga makadaot, kon di man makapatay, sa mga konsumidor?

-o0o-

Trahedya nang daan ang kapakyas sa gobyerno pagtabang sa mga negosyante og karne, sama sa gihimo sa ubang kanasuran, aron nga mas andam unta sila sa kalibotanong kumpetisyon.  Gisamotan pa gyod sa kapakyas sa NMIS pagpatuman sa safety net nga ang imported nga mga karne kutob ra sa meat processing plants.

Unsaon man pag-ila sa mga konsumidor ang luwas nga imported nga mga karneng baboy gikan sa daot na?  Matod sa mga negosyante ang luspad ug dangog nga mga karne kuyaw na.  Apan duna nay mga mamaligyaay nga nisagol sa imported ug lokal nga mga karne aron mas modako ang ilang ginansiya.  Samtang ang NMIS, nakatag-an ka, padayong nagbinaboy.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Monday, November 15, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 16, 2010

        Mata ni Margarito

    Karong napamatud-an na sa mga mananambal nga nadaot ang tuo nga mata ni Antonio Margarito tungod sa kulata ni Manny Pacquiao, nga posibleng nasamotan sa kapakyas sa mga tagduma paghunong sa sangka sa naghinapos nga mga hugna, dihang naklarong wa nay dag-anan si Margarito kay napikot nang iyang mga mata, nagpasahay nag responsibilidad ang tanang hingtungdan.
    Ang ringside physician, si Manuel Gonzalez, nga nisugod pagsusi sa tuong mata ni Margarito sa ikaupat nga hugna ug sa matag nisunod nga hugna hangtod sa ika-11, nipasabot nga makakita pa si Margarito maong wa niya hunonga ang sangka.  Ang trainer ni Margarito, si Robert Garcia, niingon nga namugos si Margarito pagpadayon sa sangka.  Samtang ang referee, si Laurence Cole, niingon nga takos pa si Margarito maong gipatiwas niyang sangka.

-o0o-

    Nasiak gyod diay ang bukog sa ubos nga bahin sa tuong mata ni Margarito.  Kay ang mata nagtungtong man sa nabuak nga bahin, kinahanglan siya nga operahan.  Apan tungod sa grabeng hubag, di maka-opera ang mga doktor.  Kinahanglan sila nga magpaabot nga mohiyos ang panghupong.  Nga gibanabana nga maabtan pa karong Miyerkules (sa oras sa Pilipinas).
    Nipasalig hinuon ang mga doktor nga, sukwahi sa kahadlok ni Freddie Roach, ang trainer ni Pacquiao, di makahulga sa pamoksing ni Margarito ang kadaot.  Ang ilang himuon mao ang pagbira sa nahulpa nga right orbital bone aron mahibalik sa iyang naandang nahimutangan ug ang pagtambal sa naggisi nga bahin sa mata, o kon mas dako ila ning tahion.  Gipaabot nga makagawas sa tambalanan si Margarito, kon way komplikasyon, karong Huwebes (oras sa Pilipinas).

-o0o-

Ang lungag sa bukog nga sudlanan sa tuong mata ni Margarito maoy nasugamak sa labing bangis nga kulata.  Gawas sa kalimutaw, ang lungag mao say nahimutangan sa tanang unod ug ugat sa mata.  Dunay pito ka bukog nga posibleng nadaot:  Ang frontal bone, zygomatic bone, maxilla, sphenoid bone, ethmoid bone, palatine bone, o lacrimal bone.

Kon basehan ang mga hulagway sa dagway ni Margarito, posibleng ang zygomatic bone (nga mas nailhang cheekbone) maoy natata.  May mga hulagway hinuong nagpakita nga nasabak sa kumo ni Pacquiao ang punoan sa ilong, nga maoy nahimutangan sa sphenoid bone.

-o0o-

    Kon mahibalik na sa normal ang iyang mga mata, si Margarito (38-7, 27 ka knockouts), nag-atubang og hanap nga kaugmaon.  Ang ka wa gyod niyay dag-anan sa mas gamay nga boksidor kalabwan lang sa paglaksi sa iyang lisensiya kon mapamatud-an nga nitomar og Ephedra, gidili nga stimulant paglaslas sa timbang, sa wa pang away.
    Sa iyang bahin, si Pacquiao (52-3-2, 38 ka knockouts) maoy di na malalis nga hari sa kalibotan sa boksing.  Gawas nga wa magkinahanglan ni Floyd Mayweather Jr., di kinahanglang moaway pa pag-usab aron pag-angkon sa iyang makiangayong luna sa kasaysayan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Sunday, November 14, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 15, 2010

        Leksiyon ni Pacquiao

    Gawas sa naandang kadominante ni Manny Pacquiao, iyang gipamatud-an sa makausa pa sa iyang pagpukan sa mas dako ug mas taas nga si Antonio Margarito, nga ang iyang determinasyon pagdaog wa magtangag sa kabangis pagtiwas sa iyang kaatbang nga wa nay ikasukol.  Mao diay nga nahigala ang tanang nangaging mga kaatbang nga iyang gipilde.  Di ko mahibung kon maapil na si Margarito sa kaliboan ka bisita sa sunod niyang birthday sa GenSan.
    Napikot nang tuong mata ug hapit na sab ang wang mata ni Margarito sa ikanapu nga hugna.  Apan gibalibaran sa referee, si Laurence Cole, ang awhag ni Pacquiao nga undangong sangka.  Ang kataposang duha ka hugna nipasundayag sa pagtuong Pacquiao nga ang boksing di pinatyanay.

-o0o-

    Mas kulba-hinam ang sangka kay nisukol hangtod sa kataposang gutlo si Margarito.  Padayon siyang niabante bisan wa na magkadimao sa pagpanagang sa panapos sa 474 ka santako ni Pacquiao.  48% ra ang iyang napasud nga 229 ka kumo.  Bisan gidireto sa ospital pagkahuman sa sangka, gipamatud-an ni Margarito nga mas may lahutay siya kay sa kataposang tulo ka kaatbang ni Pacquiao:
  • Si Oscar De La Hoya wa na moharung ni Pacquiao sa ikasiyam nga hugna niadtong 2008 ug wa na gyod mobalik pagkatkat sa ring;
  • Si Miguel Cotto nagsige na lang og panagang sa kulata ni Pacquiao human sa ikapitong hugna niadtong 2009 aron lang makatiwas sa sangka; ug
  • Si Joshua Clottey nga nagsige lang og salipod sa iyang ulo ug nawong sa tibuok sangka kay nahadlok sa naghadyong nga mga kumbinasyon ni Pacquiao niadtong Marso karong tuiga.

-o0o-

    Ang bugtong daotang balita alang sa mga tigpasiugda sa sangka nilang Pacquiao ug Margarito mao nga, tungod ba kaha kay giisip nang daan nga way dag-anan si Margarito, mas gamay ang nanan-aw sa Cowboys Stadium sa Arlington, Texas.  41,734 ray nitunga kon itandi sa 50,994 nga nanghuy-ab sa away nilang Pacquiao ug Clottey.
    Laing daotang balita alang ni Margarito:  Kon kapamatud-an sa Texas Boxing Commission nga nitomar siya og Ephedra, gidili nga stimulant paglaslas sa timbang, puno sa wa pa mabalik niyang lisensiya sa Las Vegas ug California tungod sa pagbutang og semento sa iyang hand-wraps dayong sangka nilang Shane Mosley niadtong 2009, mahimong mao na toy kataposan niyang away.

-o0o-

    Kanindot sa laing salida ni Pacquiao.  Matulisok sa daghan niyang bisyo apan di kapasanginlan sa pagpamintaha sa iyang mga kaatbang.  Bisan gisungag ug giparuk-parok ni Margarito, gawas nga wa moapil paghugaw-hugaw sa boksing nakahigayon pa gyod paghimo og mas bililhong pagtulon-an.
    Nga mao say gitudlo sa atong katiguwangan apan kanunay natong mataligam-an:  Nga ang labing epektibong paagi sa hingpit nga pagpukan sa imong kaaway mao ang paghimo niyang higala.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Saturday, November 13, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 14, 2010

        Pacman sa 2022
    Kinsay nag-ingon nga moretiro na si Manny Pacquiao?  Matod ni Pacquiao mopahuway lang siya kon kapoyan na sa boksing.  Ang iyang kampo naglinya nang daan og upat ka posible niyang kaatbang human ni Antonio Margarito--silang Shane Mosley, Miguel Cotto, Juan Manuel Marquez ug, ang labing madanihon nilang tanan, Floyd Mayweather Jr.
    Ang mga dumadapig ni Pacquiao mahinugon kon moretiro na siya.  Apan di sab sila gusto nga unya na siya mopahuway kon laos na.  Kon modaog si Pacquiao batok ni Margarito, walo na ka nagkalainlaing timbang ang iyang madominar.  Karon pa lang gani gibunyagan na siyang mas maayo pang Muhammad Ali.  Nga pulos lig-ong argumento sa pagpadayon o pagpahuway.

-o0o-

    Bugtong ang sangka batok ni Mayweather ang makapugong sa sayo nga pagretiro ni Pacquiao.  Kay sila, ug sila ra, ang labing tukma nga kaatbang sa usag-usa.  Ang gikahinaman nilang sangka, nga kaduha na gisuwayan pagpahigayon apan kaduha na sab napakyas, giisip nga maoy labing adunahan nga sangka, segurong malabwan ang kita sa away nilang Mayweather ug Oscar De La Hoya niadtong 2007, sa kasaysayan sa boksing.
    Apan ang daghang kaso nga giatubang si Mayweather sa pagpangulata sa iyang kapuyo ug pagpangawat sa kabtangan sa iyang kapuyo ug mga anak.  Mahimo siyang mapriso hangtod sa 35 ka tuig kon makonbikto sa tanang kaso.  Labaw sa katalawan ni Mayweather, ang puthawng rehas mahimong maoy labing dakong babag sa ilang panag-abot ni Pacquiao.

-o0o-

    Ang laing tulo ka posibleng sunod nga kaatbang ni Pacquiao gikahadlokan nga pulos makabugnaw sa mga mahiligon sa kulba hinam nga mga sangka sa boksing:
  • Si Mosley 39 anyos, laos na, makaluluoy kaayong tan-awon batok ni Mayweather ug luya batok ni Sergio Mora niadtong Septiyembre karong tuiga;
  • Si Cotto nagusbat pag-ayong Pacquiao nga bisan niabot ang ilang sangka sa ika-12 nga hugna ang mga eksperto nagkauyon nga nahugno na si Cotto sa ikapito o ikawalo pa lang nga hugna; ug
  • Bawot unta kaayo silang Pacquiao ug Marquez apan di na mokanaog og timbang ang welterweight nga si Pacquiao ug hinay kaayo si Marquez kon mosaka sa iyang pagka lightweight, nga nabantang sa iyang pagkapilde ni Mayweather niadtong 2009.

-o0o-

    Si Pacquiao nakahimo na og kasaysayan sa boksing.  Kon di niya ikasangka si Mayweather, wa nay laing kaatbang nga makahatag niya og kahigayonan pagdugang pa sa iyang kabantogan.  Mahimong ang mas dagko niyang hagit nahimutang na sa gawas sa ring.
    Sama sa politika.  Ang iyang pagdaog batok sa dinastiya sa mga Chiongbian sa Saranggani mahimong sinugdanan pa lang.  Kon mohunong na sa pakigsinumbagay ug makapakita nga kampeyon sab sa Kongreso, mosamot pagsibaw ang awhag nga mag-presidente na siya sa 2022.  Nga mahimong mosangpot sa nasudnong kalingkawasan.  O katalagman.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Friday, November 12, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 13, 2010

        Raket sa POEA

    1995 ngadto sa 1999.  Kapin sa libo ka Sugbuanong trabahante ang nakatrabaho sa Taiwan.  Nga way bisan usa ka dako sa placement fee nga gibayran.  Nakalarga sila nga way utang.  Maong way iban ang dagkong suholan nga napada sa ilang mga kapamilya nga nahibilin dinhi.
    Ang talagsaong grasya nga nadawat sa Sugbuanong mga trabahante nanukad sa kauyonan tali sa gobyerno sa Dakbayan sa Sugbo ug sa Taiwan.  Ang pag-umol sa kauyonan sa direktang pagkontrata sa serbisyo sa mga trabahante gipaningkamotan sa kadagkoan sa dakbayan aron makalingkawas ang mga trabahante gikan sa gipaburot na pag-ayong placement fees sa pribadong placement agencies.

-o0o-

Apan naputol ang malipayong mga adlaw sa Sugbuanong mga trabahante.  Dihang ang Philippine Overseas Employment Administration (POEA) nikuwestiyon sa gahom sa Dakbayan sa Sugbo sa direktang pakigsabot sa gobyerno sa Taiwan pagpada sa mga trabahante.  Giwarawara sa POEA ang balaod nga sila ra ang makatugot sa pagkontrata sa OFWs (overseas Filipino workers) alang sa ubang kanasuran.

Maong sukad niadtong 1999 ang mga Sugbuanon ug ubang OFWs nasugamak na sab sa makalilisang nga placement fees ug ubang bayranan nga gipahamtang sa placement agencies.  Inay panalipdan sa kagamhanan, gilawog sila ngadto sa hakog nga mga negosyante nga nipahimus sa kadaghan sa OFWs nga nagsakripisyo pagbiya sa ilang yutang natawhan alang sa mas sanag nga ugma sa ilang mga anak.

-o0o-

May sukaranan ang pagduda nga ang pagbaraw sa POEA sa kauyonan tali sa Dakbayan sa Sugbo ug Taiwan, bisan nisangpot sa di malalis nga kaayuhan sa mga trabahante, nagumikan sa pagkisikisi sa pribadong placement agencies.  Nga wa kakuwarta sa direktang pagpanguha sa Taiwan ug mga trabahante sa Sugbo.

Maong inay mangiyugpos, magpuasa ug maglaway lang sa dakong kita sa ila untang mga biktima, ang mga negosyante nigamit sa ilang dakong influencia sa POEA.  Nga mora sang bata nga way buot nga nidiretro lang og duko ug paawot, bahala na kon ang OFWs nga mao untay ilang panalipdan way kukaluoy nga gitukob sa mga kukhan.

-o0o-

Ang tinuod nga bulok sa POEA nitumaw na sab karong bag-o.  Ubos sa Employment Permit System (EPS) alang sa South Korea, ang POEA maoy bugtong recruitment agency nga makapada og mga trabahante ngadto sa mga pabrika sa Seoul ug ubang bahin sa South Korea.  Matod sa POEA giumol ang EPS aron pagluwas sa OFWs gikan sa illegal recruiters ug mapahimuslanong placement agencies.

    Apan bisan ubos sa EPS, ang OFWs maoy patakiliron sa tiket sa ayroplano para Korea, visa sa Korean Embassy, medical examinations, matrikula pagkat-on ug pagkuha sa KLT (Korean Language Test), OWWA membership ug mga bayranan sa POEA.  Pag-abot sa Korea, pakuhaon pa gyod og insurance nga kuhaon gikan sa ilang suholan matag buwan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Thursday, November 11, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 12, 2010

        Kilkil sa PDOS

    Way bayranan ang PDOS (pre-departure orientation seminar) sa OFWs (overseas Filipino workers).  Mao ni gitataw sa OWWA (Overseas Workers Welfare Administration).  Tubag sa reklamo nga atong nadawat gikan sa usa ka nagpakabana nga OFW.  Dugay nang nakadungog ang OWWA sa mga reklamo nga gi-negosyo ang PDOS.  Apan wa silay nahimo kay wa pa gyoy OFW nga nipasaka og pormal nga reklamo sa ilang buhatan.
    Gihagit ni Mae Codilla sa OWWA ang OFW nga nag-email nato sa reklamo sa pagdangop sa ilang buhatan ug pagbarug batok sa mga nangolekta nila og P100 alang sa PDOS ug uban pang ilegal nga mga bayranan.  Apan nahadlok ang OFW nga di masilotan ang mga abusado ug sila na hinuoy gukdon.

-o0o-

Gipaneguro ni Codilla nga way taga OWWA nga nakakuwarta sa PDOS.  Nangagpas siya nga ang nagbinuang mao ang pipila sa ilang gi-accredit nga PDOS providers.  Nga ilang gipatabang tungod sa kadaghan na sa OFWs nga gustong manggawas, nga di na maato sa daginuton kaayo nga mga kawani sa OWWA.

Apan sad-an gihapong OWWA.  Kay ang ilang gi-accredit nga PDOS providers mao ra sab ang overseas placement agencies, ang nagpakatap sa OFWs sa nagkalainlaing kanasuran.  Nga di unta angay.  Unsaon man pagtarung sa PDOS nga ang placement agencies ra man say gipasanginlan nga niunay sa OFWs pinaagi sa pag-ilis sa ilang kontrata, paglaslas sa ilang suholan ug paglabay nila sa di maong mga trabaho.

-o0o-

    Makapaneguro ba ang OWWA nga kapanalipdan nilang OFWs nga mopasaka og pormal nga reklamo batok sa mga nanguwarta sa PDOS?  Labi na gikan sa maginukdanon nga placement agencies nga sayon kaayong magkonsabo pag-blacklist sa nagpakabana nga OFWs aron nga di na gyong kasud og bisan unsang trabaho sa bisan asang nasud?
    Kon determinado pa gyong OWWA pagpanalipod sa OFWs, hagbay ra untang nasakpan ang placement agencies nga nagnegosyo sa PDOS.  Siyaro kon sa kasibaw sa mga reklamo wa gyod silang kahunahuna pagpaniid sa mga PDOS aron masakpan sa akto ang pagpangilkil sa OFWs?

-o0o-

    Haskang paita.  Hastang PDOS nga gitumong unta pag-andam sa OFWs sa bag-ong kalibotan nga nagpaabot nila sa mga nasud nga ilang padulngan gipanapi na.  Ug ang mga buhatan nga gitahasan pagpanalipod sa OFWs, ang Philippine Overseas Employment Administration (POEA) ug OWWA, nagpaka-buta-bungol lang sa nangalisbo nga eskandalo.
    Kon napakyas nang daan ang POEA ug OWWA pagpanalipod sa OFWs dinhi sa atong kaugalingong nataran, mahibung pa ba ta nganong inutil sila pagpanalipod sa OFWs gikan sa mas grabeng mga pangabuso sa mga nasud nga lahi ang kultura ug mga balaod.  Nga angay untang gituki ug gipasabot, apan kanunay nga nataligam-an, sa tinarung gyod unta, apan gipanguwartahan na hinuon, nga PDOS.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com